Whisky woordenboek – Het Whisky Gilde

Voor liefhebbers van turfachtige whisky's is PPM, oftewel Parts Per Million, een term die vaak voorbij komt, maar niet altijd even duidelijk is. PPM is een maatstaf die aangeeft hoeveel fenolen (de chemische verbindingen in rook) zijn opgenomen door de gemoute gerst tijdens het productieproces. Deze fenolen zijn verantwoordelijk voor de rokerige en turfachtige smaken in whisky's, en het PPM-getal helpt je een idee te krijgen van hoe intens de rooksmaak zal zijn. In deze gids duiken we dieper in wat PPM precies betekent, hoe het wordt gemeten en hoe het je helpt bij het kiezen van jouw perfecte whisky. Wat is PPM en waarom is het belangrijk? Definitie van PPM (Parts Per Million) PPM, of Parts Per Million, is een wetenschappelijke maat die wordt gebruikt om de concentratie van een bepaalde stof binnen een mengsel aan te duiden. In het geval van whisky's met een turfrijke smaak verwijst PPM naar de hoeveelheid fenolen die tijdens het mouten van de gerst zijn geabsorbeerd. Fenolen zijn organische verbindingen die vrijkomen tijdens het verbranden van turf en die verantwoordelijk zijn voor de kenmerkende rokerige smaak van de whisky. Hoe wordt PPM gemeten in whisky? PPM wordt gemeten in de gemoute gerst, voordat het daadwerkelijke distillatieproces begint. Turf wordt gebruikt om de gerst te drogen en de rook dringt door in de gerst, waarbij de fenolen zich vastzetten op het oppervlak. Hoe langer en intensiever het droogproces, hoe hoger het PPM-niveau van de gerst. Na de distillatie en rijping daalt de PPM-waarde echter, omdat niet alle fenolen tijdens het proces behouden blijven. Dit betekent dat het PPM-getal dat je op een fles whisky ziet, de oorspronkelijke meting is van de gerst, niet van de uiteindelijke whisky. Turf versus rook: het effect van PPM op smaak Hoewel PPM een goede indicatie geeft van de hoeveelheid fenolen in de whisky, vertaalt het zich niet altijd lineair naar de smaakbeleving. Whisky's met een hoger PPM kunnen nog steeds subtiel smaken door factoren zoals rijping, vaten en alcoholpercentage. Zo kan een whisky met 55 PPM, zoals Ardbeg 10, veel intenser aanvoelen dan een andere whisky met een hogere PPM-waarde.+ Verschillende PPM-niveaus in whisky's PPM helpt whisky-liefhebbers om een idee te krijgen van hoe rokerig een whisky zal zijn, maar het is niet de enige factor die de smaak bepaalt. Hier is een overzicht van verschillende PPM-niveaus en wat je kunt verwachten: Lage PPM (0-20) – Subtiele turfrook Whisky's met een lage PPM, meestal tussen de 0 en 20, hebben slechts een lichte turfinvloed. Dit betekent dat de rook aanwezig is, maar niet dominant. Het geeft een subtiele, rokerige achtergrond aan de whisky, waarbij andere smaken zoals fruit en kruiden meer naar voren komen. Een goed voorbeeld hiervan is Bunnahabhain. Deze distilleerderij staat bekend om het produceren van minder rokerige whisky's, hoewel sommige van hun edities wel turf bevatten. Voorbeeld: Bunnahabhain (ongeveer 3 PPM) Smaaknotities: Licht rokerig, fruitig, noten en kruiden Gemiddelde PPM (20-40) – Gebalanceerde rokerigheid Whisky's met een gemiddelde PPM, tussen de 20 en 40, hebben een gebalanceerde rooksmaak. Deze whisky’s hebben genoeg turf om een uitgesproken rokerig karakter te geven, zonder dat het overweldigend is. Dit zijn klassieke turfwhisky's zoals Laphroaig 10 Year Old en Caol Ila 12 Year Old, die hun kenmerkende smaak combineren met fruitige of ziltige ondertonen. Voorbeeld: Laphroaig 10 Year Old (40 PPM) Smaaknotities: Turf, medicinale rook, zout en zeewier Hoge PPM (40+) – Extreme turfexplosies Whisky’s met een hoge PPM-waarde (boven de 40) zijn de zwaarst geturfeerde drams en bieden intense rooksensaties. Denk aan whisky's zoals Ardbeg 10 (55 PPM) of de extreem rokerige Octomore van Bruichladdich, waarvan sommige edities meer dan 200 PPM bereiken. Bij deze whisky's is de rook niet alleen dominant, maar vaak het hoofdelement van de smaakbeleving, wat ze ideaal maakt voor de echte turf-fanaten. Voorbeeld: Octomore (200+ PPM) Smaaknotities: Intense rook, teer, houtskool, met subtiele ondertonen van fruit en vanille Hoe beïnvloedt PPM de smaakbeleving? Wat proef je bij verschillende PPM-niveaus? Bij lagere PPM-niveaus proef je slechts een vleugje rook die vaak subtiel vermengd is met andere smaken zoals honing, fruit of bloemen. Naarmate de PPM stijgt, wordt de rook prominenter. Bij whisky’s met een PPM van 40+ overheerst de rook en kan de whisky smaken naar as, teer en zelfs medicinale tonen vertonen, zoals bij Laphroaig. Veranderingen door vatrijping Rijping speelt ook een cruciale rol in hoe je PPM ervaart. Whisky’s die langere tijd rijpen in bijvoorbeeld ex-bourbonvaten of sherryvaten kunnen hun rokerige randjes verliezen en complexer worden. Dit is waarom een whisky zoals Lagavulin 16 Year Old met een relatief hoog PPM toch een zachte en gelaagde smaak kan hebben, waar de rook mooi verweven is met zoete en fruitige tonen. Andere factoren die PPM beïnvloeden Naast PPM beïnvloeden ook het alcoholpercentage en de gebruikte vaten de uiteindelijke smaak van de whisky. Een cask strength whisky kan bijvoorbeeld intenser aanvoelen dan een whisky die is teruggebracht tot 40% alcohol, zelfs als de PPM-waarde hetzelfde is. Ook de invloed van bijvoorbeeld een sherryvat kan een rokerige whisky verzachten en extra zoete of kruidige lagen toevoegen. Bekende whisky’s en hun PPM-waarden Hier is een overzicht van enkele populaire turfwhisky’s en hun PPM-niveaus: Octomore (200+ PPM): Bekend als de zwaarst geturfeerde whisky ter wereld, met een intens rookkarakter en verrassend veel diepgang. Ardbeg 10 Year Old (55 PPM): Een favoriet onder turf-liefhebbers vanwege zijn krachtige rokerige smaken, maar ook een aangename balans met citrus en vanilletonen. Laphroaig 10 Year Old (40 PPM): Medicinale turf, jodium en zeewier zorgen voor een unieke smaak die Laphroaig-liefhebbers zo waarderen. Caol Ila 12 Year Old (35 PPM): Iets subtieler, maar met een duidelijke turfrand, perfect gebalanceerd met fruitige en ziltige ondertonen. Conclusie Het begrijpen van PPM kan je helpen bij het kiezen van een whisky die past bij jouw smaakvoorkeuren. Van subtiele rook in whisky’s met een lage PPM tot pure turfexplosies in whisky’s met een hoge PPM, het getal op de fles geeft je een indicatie van de intensiteit. Toch speelt ook rijping, vatkeuze en alcoholpercentage een belangrijke rol in hoe je de rook ervaart. Probeer verschillende whisky’s uit met uiteenlopende PPM-waarden om te ontdekken welke het beste bij je past.